Undersyksaginda Fryske Akademy 2023-2027
De Fryske Akademy docht fûneminteel en tapast ûndersyk nei de Fryske taal, skiednis en kultuer, likegoed út diagroan as út syngroan perspektyf wei. It fûnemint fan de Fryske Akademy bestiet út wiidweidige en unike ekspertize op it mêd fan de Frisistyk. Ut dy spesjalistyske kennis wei fertelle wy de ferhalen fan Fryslân dêr’t taal, kultuer, skiednis, lânskip en identiteit yn mei-inoar gearhingje. Us ûndersyksaginda is rjochte op it ferlizzen fan de grinzen fan kennis. Wy sette Frisian Studies op de ynternasjonale kaart. Mei oare wurden, de Fryske Akademy is ít wittenskiplike ûndersyksynstitút foar de Fryske kasus, bewoartele yn de Fryske mienskip en operearjend yn de ynternasjonale akademyske wrâld.
Mei de Undersyksaginda 2023-22027 hat de Fryske Akademy ta doel út har unike ekspertize wei de Fryske kasus as multydissiplinêr ûndersyksmêd te benaderjen. Sa wolle wy it ûndersyk fan de takomst foarmjaan en nije ynsichten ûntwikkelje. Troch regionaal oant ynternasjonaal de ferbining te sykjen en 'best practices' te dielen, helpe wy kennis foarút. Ut in brede basis wei, sette wy mei ús ûndersykstema’s ús stippen op de wittenskiplike hoarizon.
De ûndersyksaginda ken boppedat inkelde flagships, te witten de perioade fan it Aldfrysk, de leksikografy fan it Frysk, en Frysk-Nederlânske spraaktechnology. Dy flagships binne kearnûnderwerpen dêr’t wy ús as ynstitút ynternasjonaal mei ûnderskiede. Troch ús spesifike kennis op dy mêden witte kollega’s ús te finen en sykje wy ek sels aktyf de gearwurking mei kollega’s op regionaal, nasjonaal en ynternasjonaal nivo. Sa ha wy de ôfrûne desennia unike ekspertize opboud dy’t in foarbyld wêze kin foar oare regio’s yn de wrâld.
Download de Undersyksaginda 2023-2027 as pdf-bestân >>>
Trije kennisgebieten
De ûndersyksaginda bestiet út trije oerlaapjende kennisgebieten dy’t de basis foarmje fan ús ûndersyk. Yn dy trije kennisgebieten fine wy sân kearnspesifike en ynterdissiplinêre ûndersykstema’s, dy’t foar in part sterk oan inoar reitsje of inoar sels oerlaapje. De flagships binne yntegrearre yn dy ûndersykstema’s. Us ûndersyk wurdt boppedat rûnom stipe troch de digital humanities. Tink hjirby oan ús digitale ynfrastruktuer mei dêryn gearfoege de taaldatabanken, de digitale korpora en histoaryske geodata oer de Fryske kasus. Us ûndersyksprojekten falle ûnder ien of mear ûndersykstema’s. Yn ús projekten wurkje wy faak gear mei ferskate partners yn binnen- en bûtenlân. Dat kinne universiteiten en oare ûndersyksynstituten wêze, mar ek mear maatskiplike partners.
Kennisgebieten
Skiednis en erfgoed
By dit kennisgebiet wurdt it ferline fan de Fryske lannen bestudearre út ferlykjend en ynternasjonaal perspektyf wei. Bysûndere klam leit dêrby op de ‘lange linen’ dy’t dwers troch de opienfolgjende tiidrekken hinne rinne. Tema’s lykas de Iere Midsiuwen mei Redbad en de Fikingen, rjocht en frijheid, de ûntwikkelings fan nasjonale identiteit yn de njoggentjinde iuw fiere dêr de boppetoan yn. Ek de wittenskiplike bestudearring en ûntsluting fan Frysk erfgoed, dat ús tagong jout ta dat Fryske ferline, falt binnen dit kennisgebiet. Hjirby kin tocht wurde oan erfgoed fan âlde skreaune Fryske teksten, âlde plaknammen, mar ek minder âld materiaal, lykas âlde lûdopnamen fan it Frysk.
Mear oer it kennisgebiet Skiednis en erfgoed >>>
De minske en syn omjouwing
De minske stiet net los fan syn omjouwing, mar minske en omjouwing beynfloedzje inoar. Yn dit kennisgebiet stiet dy ynteraksje sintraal. Binnen dit kennisgebiet wurdt ûndersyk dien nei it romtlike aspekt fan de Fryske taal, kultuer, skiednis en maatskippij. Dêrneist wurdt ûndersocht hoe’t minsklik krewearjen it lânskip fan de Fryske lannen yn de rin fan de iuwen transformearre hat, mar ek hoe’t it karakter fan it lânskip de skiednis, kultuer, taal en identiteit beynfloede hat. Mei oare wurden, hoe wurdt de hieltyd feroarjende ferhâlding mei it lân en it wetter wjerspegele yn de taal, kultuer en skiednis? En hoe ferhâldt de Fries him ta syn maatskippij troch de iuwen hinne?
Mear oer it kennisgebiet De minske en syn omjouwing >>>
Taal en meartaligens
By dit kennisgebiet draait it om de Fryske taal en de oan it Frysk besibbe taalfariëteiten, lykas it Hylpersk, Stedfrysk, Skiermûntseagersk, Biltsk ensfh. Der wurdt sjoen nei kleare taalkundige ûnderwerpen lykas de bestudearring fan de fonetyk, morfology, syntaksis of leksikografy. It giet binnen dit kennisgebiet sawol om de taal fan hjoed-de-dei as dy út it ferline en om sprutsen en skreaune taal. Dêrneist wurdt sjoen nei it Nederlânsk yn Fryslân en de ynfloed fan taalkontakt tusken it Nederlânsk en it Frysk. Sa binne taalsosjology en sosjolinguistyk ek ûnderwerp fan stúdzje. Fierder wurdt sjoen hoe’t it Frysk al as net feroaret binnen de meartalige kontekst dêr’t de taal him yn beweecht.
Mear oer it kennisgebiet Taal en meartaligens >>>
[↑]