Spring naar hoofd-inhoud
 

Digitale taalhulpmiddelen: Frysker

De website Frysker (https://frysker.nl) verschaft verschillende digitale Taalhulpmiddelen voor iedereen die foutloos Fries wil schrijven.

Frysker bestaat uit drie onderdelen:

• Zoeken. Hierbij wordt gezocht in het Nederlands-Fries woordenboek of in het Fries Handwoordenboek. Naast vertalingen van trefwoorden, geeft 'Zoek' ook voorbeelden, spreekwoorden, synoniemen, woordvormen en spreekwoorden.

• Controleren. Een online spellingschecker voor het controleren van uw teksten. De evaluatie spoort typ- en spelfouten op, geeft hulp om de meest algemene woordvormen te kiezen en wijst op het gebruik van hollanismen.

• Vertalen. Dit programma vertaalt Nederlandse teksten naar het Fries of andersom. Verder vindt u op Frysker de Paadwizer met de spellingsregels en een pagina met downloads. Op die site staan onder andere de digitale versie van het Fries Handwoordenboek en spellingcheckers voor Word en Outlook.

Frysker is ontwikkeld door de Fryske Akademy (taaldata, language API ). Partners bij de realisatie waren BW H ontwerpers (ontwerp en techniek), GridLine (spellingschecker), KNAW Humanities Cluster / Maarten van Gompel (Vertaler) en Afûk. De Provincie Fryslân heeft de Fryske Akademy financiële steun gegeven voor het maken van Frysker.

Contact: frysker@fryske-akademy.nl

 

Foarkarswurdlist en officiële spelling

Is het nu Italië of Itaalje, telefoan of tillefoan? De Foarkarswurdlist foar it Frysk die de Akademy heeft opgesteld, geeft duidelijkheid over de voorkeursvormen in de Friese spelling.

De Foarkarswurdlist is geen verplichte taalstandaard, maar kan als houvast worden gebruikt voor heldere voorkeursvormen in de Friese schrijftaal, bijvoorbeeld in het officiële verkeer en in het onderwijs.

Officiële spelling
Het Fries kent sinds 1879 min of meer officiële spellingsregels, maar die zijn sindsdien meermalen gewijzigd. Daardoor kwamen in de loop der tijden de regels en de schrijfpraktijk niet meer volledig overeen. De Fryske Akademy heeft voor het maken van de Foarkarswurdlist de geldende regeling van de Friese spelling in zijn geheel opnieuw beschreven. Dat heeft erin geresulteerd dat de spellingsregels en de wijze waarop woorden in de praktijk gespeld worden voortaan weer overeenkomen.

Deze regels aangaande de officiële spelling van het Fries zijn sinds 30 januari 2015 van kracht en kunnen worden gevonden in de handleiding Paadwizer Fryske stavering. Door een aantal regelaanpassingen in de Friese spelling krijgt een beperkt aantal woorden een andere schrijfwijze (bijv. telefyzje i.p.v. televyzje en útnûging i.p.v. útnoeging). Hieronder kan een (Friestalig) overzicht van aanpassingen en anders gespelde woorden worden gedownload.

  • [PDF] [Word] Regeloanpassingen Fryske stavering mei yngong fan 30 jannewaris 2015
  • [PDF] [Word] Oersjoch fan wurden út de Foarkarswurdlist foar it Frysk dy’t in oare skriuwwize krigen hawwe
  • Koroanawurdlist, aanvulling met frequente woorden die te maken hebben met de corona-uitbraak, 2020

 

Het Fries Dictee

Elk voorjaar organiseert de Fryske Akademy het jaarlijkse Fries dictee samen met de Provincie Fryslân, Omrop Fryslân, Afûk en Cedin Expertisecentrum Meertaligheid. Op die dag wordt voor de groepen 7 en 8 van de basisscholen het Lyts Frysk Diktee georganiseerd en voor de grote mensen het Grut Frysk Diktee.

Iedereen die zijn of haar beheersing van het geschreven Fries wil testen, kan voor het Grut Frysk Diktee in aanmerking komen door het maken van een kwalificatiedictee. Naast de mensen die zich hebben gekwalificeerd, doen ook bekende Friezen mee. Omrop Fryslân zendt het Grut Frysk Diktee uit op televisie.  

Andere taaldiensten en links

  • Woordenboeken

  • Tussen 1984 en 2011 zijn de 25 delen van het wetenschappelijke Woordenboek der Friese Taal/Wurdboek fan de Fryske taal (WFT) verschenen. Het WFT beschrijft het Fries uit het tijdvak 1800-1975. In het naslagwerk wordt voor elk woord uitgebreide informatie gegeven: de uitspraak, de buiging, de varianten, de overeenkomende woorden in andere talen, de betekenis, zegswijzen, spreekwoorden. Sinds 2010 is het woordenboek ook online te vinden in de Geïntegreerde TaalBank van het INL.

  • Het woordenboek Fries-Engels van Anne Dykstra, Frysk-Ingelsk Wurdboek (2000), is beschikbaar als pdf-bestand.
     
  • Voor een aantal Friese streektalen zijn dialectwoordenboeken samengesteld, onder andere van het Schiermonnikoogs, het Bildts, het Hindeloopers en het Amelands.
     
  • Specialistisch taaladvies

  • Wij kunnen taalkundig advies geven bij het opstellen van specialistische teksten in het Fries met vaktermen zoals notarisakten, ambtelijke stukken of technische documenten. Voor een vertaling wordt een vergoeding in rekening gebracht. Neem hiervoor contact op via ons algemeen nummer (058) 213 14 14 of mail naar taalburo@fryske-akademy.nl.

  • Voor de rechtspraktijk leveren wij Friestalige modellen van akten, statuten, contracten, huwelijksvoorwaarden en testamenten. Alle modellen zijn kosteloos te downloaden op de pagina Friestalige modellen voor de rechtspraktijk.

  • Links

  • Het Fries is als taal sinds februari 2016 beschikbaar gemaakt in Google Translate dankzij de tomeloze inzet van vrijwilligers en de steun van de Provincie  Fryslân.

  • De actuele lijst met plaatsnamen en waternamen in Fryslân kan worden geraadpleegd op de website van de Provincie Fryslân.

  • Naast taalcursussen kunt u ook voor taalvragen bij onze collega's van de Afûk terecht. Het geven van taaladvies, het nakijken van korte teksten of het vertalen van een paar woordjes doet de Afûk kosteloos.

  • Een overzicht van digitale taalhulpmiddelen, apps en games voor het Fries is ook te vinden op de website www.taalhelp.frl.