Taalsurvey 2025: 'Friese taal blijft stevig verankerd in de maatschappij'

Beheersing, houding en gebruik
De resultaten van het onderzoek laten zien dat jonge ouders vaker Fries tegen hun kinderen spreken dan oudere generaties, wat laat zien dat de overdracht van het Fries kan wijzen op een bewuste keuze om kinderen ook met het Fries groot te brengen. Uit vergelijkingen met eerdere taalsurveys blijkt dat de lees- en schrijfvaardigheid omhoog gegaan is sinds 1995 en stabiel blijft met de vorige meeting uit 2018, hoewel de schrijfvaardigheid nog altijd relatief laag is. 

Ook op het gebied van taalhouding tegenover het Fries zijn er opvallende uitkomsten. 63,7% van de respondenten geeft aan de taal belangrijk te vinden voor sociale samenhang en identiteit. Bij de waarde van het Fries voor carrière of prestige, ligt dit percentage veel lager (23,5%). Opvallend genoeg voorspelt niet het hebben van Fries als moedertaal hoe positief iemand tegenover de taal staat, maar vooral de eigen taalidentiteit: mensen die zichzelf tot de Friestaligen scharen zijn veel positiever dan mensen die zich identificeren als Nederlandstaligen, ook als zij beide opgegroeid zijn met het Fries. Dit wijst op het groeiende belang van het identiteits- en gemeenschapsgevoel. 

Als het gaat om taalgebruik blijkt dat het Fries stevig aanwezig blijft in huiselijke en sociale contexten, al verschillen patronen per regio, leeftijd en opleidingsniveau. Ook hangt de zelfbenoemde identiteit samen met het vaker gebruiken van het Fries. Huishoudens blijken bovendien vaak meertalig te zijn. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of dit te danken is aan de promotiecampagnes voor het gebruiken van het Fries de afgelopen jaren.

Aanbevelingen voor beleid: blijvende inzet nodig 
De Fryske Akademy doet op basis van de resultaten zes aanbevelingen voor toekomstig taalbeleid. De kern daarvan is dat het Fries versterkt moet worden in zowel de privésfeer en het onderwijs als het publieke domein, overheden, en professionele contexten: 

• Ontwikkel beleid dat inspeelt op taalidentiteit.
• Ga door met het beleid om de leesvaardigheid in Fries onder jongeren te vergroten door praktijkgerichte initiatieven en aanvullend onderzoek.
• Blijf consistent investeren in Fries schrijfonderwijs.
• Maak het Fries zichtbaarder in professionele, academische en stedelijke contexten.
• Zet beleid rond Friestalige opvoeding voort en versterk dit waar mogelijk.
• Versterk de positie van het Fries bij overheden. 

De uitkomsten maken duidelijk dat het gebruik van het Fries niet vanzelfsprekend is, en dat het een bewuste keuze en inzet vraagt om de taal vitaal te houden. 

Achtergrondinformatie: Taalonderzoek en monitoring voor brede welvaart 
De taalsurvey is een grootschalig onderzoek naar taalvaardigheid, taalgedrag en taalhouding ten opzichte van het Fries in Fryslân, dat al sinds 1967 periodiek wordt uitgevoerd. De nieuwste editie zet deze traditie voort en slaat tegelijk een nieuwe weg in met een samenwerking tussen de Fryske Akademy en het Planbureau Fryslân. Ook werken deze twee partijen samen aan een terugkerend vervolgonderzoek in de vorm van een structurele taalmonitor om ontwikkelingen in het gebruik en de vitaliteit van het Fries beter te volgen. Met de nieuwe Friese taal en identiteitsmonitor wordt vanaf dit jaar ook de houding van inwoners ten opzichte van de taal in kaart gebracht. Vanwege het belang van de Fryske taal voor inwoners van Fryslân, is Planbureau Fryslân de positie van het Fries langjarig te onderzoeken als onderdeel van haar Brede Welvaartsmonitoring.

Fryske Akademy: Onderzoeksrapport ‘Taal fan Fryslân. In nije koers’
Planbureau Fryslân: Taalmonitor Friese taal en Identiteit