Digitale taalhulpmiddelen

Iedereen die belangstelling heeft voor de Friese taal willen we graag faciliteren met een verscheidenheid aan taaldiensten. Een van onze grotere projecten is Frysker.nl, sinds 2021 een belangrijk digitaal hulpmiddel bij het schrijven van het Fries en de opvolger van taalweb.frl. Met een team van lexicografen heeft de Fryske Akademy ook gewerkt aan de voorkeurswoordenlijst en de officiële spellingsregels (geldend vanaf 2015) en ook die zijn geïntegreerd in Frysker.nl. Voor wetenschappers en programmeurs zijn de websites Taalportaal en Frisian.eu ontwikkeld.

Foutloos Fries schrijven met Frysker.nl

De website Frysker.nl biedt een diversiteit aan digitale taalhulpmiddelen voor iedereen die foutloos Fries wil schrijven. Frysker.nl is ontwikkeld door de Fryske Akademy (taaldata, language API), in samenwerking met BWH Ontwerpers (ontwerp en techniek), GridLine (staveringshifker/ spellingschecker), KNAW Humanities Cluster/ Maarten van Gompel (Oersetter/ Vertaler) en Afûk. De Provinsje Fryslân heeft de Fryske Akademy financiële steun gegevene voor het maken van Frysker.nl.

Frysker.nl bestaat uit drie onderdelen:

• Zoeken. Hierbij wordt gezocht in het Nederlands-Fries woordenboek of in het Fries Handwoordenboek. Naast vertalingen van trefwoorden, geeft 'Zoek' ook voorbeelden, spreekwoorden, synoniemen, woordvormen en spreekwoorden.

• Controleren. Een online spellingschecker voor het controleren van uw teksten. De evaluatie spoort typ- en spelfouten op, geeft hulp om de meest algemene woordvormen te kiezen en wijst op het gebruik van hollanismen.

• Vertalen. Dit programma vertaalt Nederlandse teksten naar het Fries of andersom.

Verder vindt u op Frysker.nl:

• Paadwizer met de spellingsregels voor het Fries
• Downloads (bgl. de digitale versie van het Frysk Hânwurdboek, spellingscheckers voor Word en Outlook en add-ons voor Mozilla en OpenOffice).

Voor meer informatie over Frysker.nl kunt u contact opnemen met het projectteam via frysker@fryske-akademy.nl.

Foarkarswurdlist en officiële spelling

Foarkarswurdlist

Is het nu Italië of Itaalje, telefoan of tillefoan? De Foarkarswurdlist (Voorkeurswoordenlijst) foar it Frysk die de Akademy heeft opgesteld, geeft duidelijkheid over de voorkeursvormen in de Friese spelling. De Foarkarswurdlist is geen verplichte taalstandaard, maar kan als houvast worden gebruikt voor heldere voorkeursvormen in de Friese schrijftaal, bijvoorbeeld in het officiële verkeer en in het onderwijs. De woorden uit de Foarkarswurdlist zijn geïntegreerd in de zoekfunctie van Frysker.nl.

Officiële spelling

Het Fries kent sinds 1879 min of meer officiële spellingsregels, maar die zijn sindsdien meermalen gewijzigd. Daardoor kwamen in de loop der tijden de regels en de schrijfpraktijk niet meer volledig overeen. De Fryske Akademy heeft voor het maken van de Foarkarswurdlist de geldende regeling van de Friese spelling in zijn geheel opnieuw beschreven. Dat heeft erin geresulteerd dat de spellingsregels en de wijze waarop woorden in de praktijk gespeld worden voortaan weer overeenkomen. Deze regels aangaande de officiële spelling van het Fries zijn sinds 30 januari 2015 van kracht en kunnen worden gevonden in de handleiding Paadwizer Fryske stavering. Door een aantal regelaanpassingen in de Friese spelling krijgt een beperkt aantal woorden een andere schrijfwijze (bijv. telefyzje i.p.v. televyzje en útnûging i.p.v. útnoeging). 

In 2020 publiceerde de Fryske Akademy een Koroanawurdlist, een aanvulling met frequente woorden die te maken hebben met de corona-uitbraak.

Taalportaal & Frisian.eu

Taalportaal.org

Taalportaal is een Engelstalig digitaal naslagwerk waar alle grammaticale kennis van het Nederlands, Fries en Afrikaans bij elkaar gebracht is door onderzoekers uit Fryslân, Nederland en Zuid-Afrika. Taalportaal is een groot project dat streeft naar een meeromvattende en gezaghebbende wetenschappelijke grammatica, oorspronkelijk alleen voor het Nederlands en het Fries. Sinds 2015 is ook Afrikaans toegevoegd aan het project. Taalportaal is een interactieve kennisbank over deze drie talen, die syntaxis, morfologie en fonologie omvat. Het project is een samenwerking van het Meertens Instituut, Leiden University, het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, de Fryske Akademy, en het Virtuele Instituut Vir Afrikaans. Het Nederlands / Friese deel wordt gefinancierd door NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek; het Afrikaanske deel wordt gefinancierd door de Suid-Afrikaans Akademie vir Wetenskap en Kuns, Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging, Noordwes-Universiteit en Dagbreek Trust.

Frisian.eu

Frisian.eu is een website voor onderzoekers en programmeurs. Het bevat een grote verscheidenheid aan (oud)Friese taalbronnen, zoals woordenboeken, data, tools en diensten. Datasets, datamodellen en api's kunnen worden gedownload, Json services zijn vrij beschikbaar. De onderliggende data wordt steeds onderhouden.

Overige taaldiensten

Woordenboeken

• Tussen 1984 en 2011 zijn de 25 delen van het wetenschappelijke Woordenboek der Friese Taal/Wurdboek fan de Fryske taal (WFT) verschenen. Het WFT beschrijft het Fries uit het tijdvak 1800-1975. In het naslagwerk wordt voor elk woord uitgebreide informatie gegeven: de uitspraak, de buiging, de varianten, de overeenkomende woorden in andere talen, de betekenis, zegswijzen, spreekwoorden. Sinds 2010 is het woordenboek ook online te vinden in de Geïntegreerde TaalBank van het INL.
• Het woordenboek Fries-Engels van Anne Dykstra, Frysk-Ingelsk Wurdboek (2000), is beschikbaar als pdf-bestand.
• Voor een aantal Friese streektalen zijn dialectwoordenboeken samengesteld, onder andere van het Schiermonnikoogs, het Bildts, het Hindeloopers en het Amelands.
   

Specialistisch taaladvies

• Wij kunnen taalkundig advies geven bij het opstellen van specialistische teksten in het Fries met vaktermen zoals notarisakten, ambtelijke stukken of technische documenten. Voor een vertaling wordt een vergoeding in rekening gebracht. Neem hiervoor contact op via ons algemeen nummer (058) 213 14 14 of mail naar fa@fryske-akademy.nl.
• Voor de rechtspraktijk leveren wij Friestalige modellen van akten, statuten, contracten, huwelijksvoorwaarden en testamenten. Alle modellen zijn kosteloos te downloaden op de pagina Friestalige modellen voor de rechtspraktijk.
   

Links

• Het Fries is als taal sinds februari 2016 beschikbaar gemaakt in Google Translate dankzij de tomeloze inzet van vrijwilligers en de steun van de Provincie  Fryslân.
• De actuele lijst met plaatsnamen en waternamen in Fryslân kan worden geraadpleegd op de website van de Provincie Fryslân.
• Naast taalcursussen kunt u ook voor taalvragen bij onze collega's van de Afûk terecht. Het geven van taaladvies, het nakijken van korte teksten of het vertalen van een paar woordjes doet de Afûk kostenloos. Een overzicht van digitale taalhulpmiddelen, apps en games voor het Fries is ook te vinden op hun website www.taalhelp.frl.