Het doel van het HisGIS project is het creëren van een infrastructuur voor het analyseren en presenteren van historische geodata voor Nederland, gebaseerd op de kleinste geografische eenheid: het perceel. De basis ligt in het Kadaster uit 1832, dat heel Nederland bestrijkt. Het ontwerp van HisGIS komt voort uit een project dat in 1988 werd opgezet door Hans Mol en Paul Noomen (beiden FA): de Kadastrale en Pre-kadastrale Atlas van Friesland. Dit was een analoge publicatie, gepubliceerd in 17 delen tussen 1988 en 2003.  

In 1998 werd begonnen met het digitaliseren van de Friese delen van het Kadaster uit 1832, een project dat in 2005 werd afgerond. In het verlengde hiervan werden tal van nieuwe kaarten en informatielagen toegevoegd. De methodologie en het ontwerp van het digitale Friese HisGIS was vooruitstrevend en gebaseerd op de technische mogelijkheden van dat moment. Tijdens het Deltaplanproject (2016-2019), dat tot doel had inzicht te krijgen in de herziening van het Kadaster van 1887, werd een begin gemaakt om als eerste de kaart van 1832 opnieuw te georefereren. Deze zou vervolgens als basis dienen voor het Kadaster van 1887. Het hele proces van verbeteringen heeft er uiteindelijk toe geleid dat de kaart begin 2020 klaar was. 

HisGIS Nederland (2011-2022)

Nadat de provincie Fryslân succesvol was gedigitaliseerd, werden de andere Nederlandse provincies benaderd door het HisGIS projectteam van de Fryske Akademy. Elk afzonderlijk project vroeg om samenwerking met specifieke provinciale organisaties en financiering.  

De provincie Groningen werd in 2010 als eerste in het HisGIS systeem gezet, waarna de andere provincies volgden: Utrecht (2011), Overijssel (2012), Noord-Holland (2013), Drenthe (2016), Noord-Brabant (2017), Gelderland (2018), Limburg (2019), Zeeland (2020), Zuid-Holland (2020).

HisGIS en HuC KNAW (2022-2023)

Vanwege de groeiende belangstelling voor Spatial Humanities werd het succes en belang van HisGIS opgemerkt door de KNAW, die een samenwerking met de Fryske Akademy voorstelde om de HisGIS Nederland infrastructuur te huisvesten. Aangezien de Nederlandse HisGIS buiten het onderzoeksterrein van de Fryske Akademy was gegroeid, werd dit verzoek verwelkomd.  

HisGIS Fryslân: 2023 en verder

Het is de bedoeling dat de Fryske Akademy na de overdracht van HisGIS aan het KNAW Humanities Cluster (HUC) kan voortbouwen op de opgebouwde expertise en infrastructuur die uit het HisGIS project is voortgekomen. Hiertoe wordt gewerkt aan het consolideren en verduurzamen van de geo-expertise van de Fryske Akademy door de ontwikkeling van een nieuw geo-platform gericht op onderzoek naar de Friese casus: HisGIS Fryslân.  

De Fryske Akademy gaat verder met het beheer en de doorontwikkeling van de verrijkingslagen die betrekking hebben op de Friese casus, oftewel het historisch onderzoek naar het historische "Friese" kustgebied. Dit vraagt om een tijdelijke investering zodat de Fryske Akademy zich de komende jaren kan richten op het versterken van de geo-infrastructuur voor nieuwe projectaanvragen voor onderzoek naar de Friese casus.  

Deze nieuwe visie voor HisGIS, die een ontwikkeling voorziet naar een centraal geo-platform HisGIS Fryslân voor de Fryske Akademy, betekent dat de geo-expertise van de Fryske Akademy tot een verbindend knooppunt voor onderzoek van de Fryske Akademy kan worden gemaakt. Dit benadrukt de affiniteit tussen de verschillende onderzoeksthema's van de Fryske Akademy en hun relatie met de Spatial Humanities. Aangezien alle onderzoeksthema's van de Fryske Akademy een geo-component hebben, is het zinvol om de infrastructuur te centraliseren en toegankelijk te maken op één publieke portal.  

Kansen

Het borgen en uitbouwen van de geo-expertise van de Fryske Akademy is in lijn met de Onderzoeksagenda, waarin de Digital Humanities als ondersteunend fundament voor de onderzoeksthema's worden gezien. De ambitie is dat elke onderzoeksgroep van de Fryske Akademy onderzoeksdata met een ruimtelijke component kan opslaan op ons eigen geo-platform, zonder dat daarvoor nieuwe ICT-infrastructuur hoeft te worden gebouwd.

Een nieuwe opzet van HisGIS biedt ook kansen voor nieuw onderzoek naar het Friese cultuurhistorische landschap, natuurlandschap en taallandschap. Ruimtelijke ontsluiting van landschap (wegen, wateren, ontginningsassen, verkavelingsblokken) en taalkundige datasets en het in kaart brengen van historische documenten en historische schrijfcentra zijn krachtige onderzoeksinstrumenten waarvoor in toekomstige onderzoeksaanvragen financiering kan worden gezocht. Hiervoor kan de Fryske Akademy samenwerken met partners als Tresoar, Stichting Alde Fryske Tsjerken en Steunpunt Monumentenzorg Friesland.