Lezing Genealogisch Werkverband, Tresoar, Leeuwarden

Zaterdag 26 oktober 2024 om 13.30 uur bent u van harte welkom in Tresoar (Boterhoek 1, Leeuwarden) bij de ledenvergadering van het Genealogisch Werkverband van de Fryske Akademy. Ook niet-leden zijn van harte welkom. Op de agenda staat een interessante lezing van Karel Oosterling over ‘De walvisvaart in de 17e en 18e eeuw. ' De toegang is gratis. 

1. Opening en mededelingen door voorzitter Gosse van der Plaats
2. Verslagen van eerdere bijeenkomsten (6/1/24)
3. Lezing: De walvisvaart in de 17e en 18e eeuw (toegespitst op Friesland en genealogie). NB: de lezing is in het Nederlands door Karel Oosterling
4. Halverwege de lezing: pauze
5. Sluiting. 

Uit de uitnodiging:

Over Karel Oosterling (1950) 

Oosterling is gepensioneerd econoom en woont in Haarlem. Nadat hij er achter kwam dat zijn Amelander voorouders jarenlang commandeur waren geweest, wilde hij meer weten over deze activiteit. Een half decennium onderzoek volgde. In het najaar van 2023 publiceerde hij een boek over de oude walvisvaart, ‘De Walvisvaart in de 17e en 18e eeuw’. Het boek is in eigen beheer uitgebracht. Op zijn website www.oudewalvisvaart.nl staat meer informatie. Voor genealogen is het boek meer dan interessant omdat in de bijlages een vrijwel complete lijst van commandeurs en walvisreders uit de 17e en 18e eeuw is opgenomen. 

De walvisvaart in de 17e en 18e iuw. 

Op 15 november 2023 werd in Hollum officieus het boek over de Oude Hollandse Walvisvaart gepresenteerd voor de Amelander historische vereniging en stichting De Ouwe Pôlle. De auteur Karel Oosterling ontdekte bij zijn onderzoek naar zijn voorouders dat hij afstamde van een familie Amelander walvisvaarders. Het boek geeft een uitgebreide beschrijving van de walvisvaart vanuit Hollandse havens. De verhalen concentreren zich op de twee hoofdrolspelers. Enerzijds de organisatoren van deze business, de walvisreders. Dit waren vooral koopmanfamilies die het product walvistraan als nuttige aanvulling zagen voor hun handel in plantaardige oliën. Anderzijds de kapiteins die eindverantwoordelijk waren voor de gang van zaken op het schip én voor de walvisvangst, de commandeurs. De vele onverwachte situaties die zich tijdens de reis voordeden, kwamen op het bordje van deze commandeur. Letterlijk was leven of dood in zo’n situatie afhankelijk van zijn beslissing. 

Twee van zijn voorvaderen – Jacob Hendriks en Hendrik Jacobs - waren commandeur. Later werd hieraan de naam Oosterling aan toegevoegd. Als genealoog was hij geïnteresseerd in deze achternaam. Had de naam Oosterling iets te maken met de walvisvaart? Op het eerste gezicht zou je zeggen van niet, maar zijn onderzoek vond toch aanknopingspunten. De lezing zal zich toespitsen op de rol die de Friezen in de walvisvaart hebben gespeeld. Voor genealogen ligt de belangrijkste uitdaging in de 17e eeuw: waren mijn voorouder nu commandeur of alleen maar schipper. Tot 1660/1670 zien we veel bevrachtingscontracten voor een retourtje Spitsbergen in de notariële archieven. Participanten zijn onder meer commandeurs die tevens als bevrachters optreden, schippers die hun schip ter beschikking stellen en vaak de schippersrol op de reis naar Spitsbergen vervullen tot kooplieden die het kunstje met succes wat vaker hebben gedaan. Op het schip was dan zowel een schipper als een commandeur aanwezig. In deze decennia worden in de bevrachtingscontracten een relatief groot aantal Friezen als schipper genoemd. Het aantal commandeurs van Friese komaf ligt lager. De Friese walvisreders komen ook aan bod. Hun rol is klein maar niet oninteressant. Wanneer we niet alleen kijken naar het geografisch gebied Friesland maar ook de Friese roots van Amsterdamse reders in ogenschouw nemen dan is er nog genoeg te ontdekken.