Friesland 1750-1900: personen en percelen
Macht, bezit en ruimte in Friesland
Wie woonde er in 1770 in uw huis? Of wie was in 1880 eigenaar van het weiland naast het dorpshuis? Het antwoord op deze en vele andere vragen over huizen en landerijen uit de periode 1750-1900 houdt zich schuil in het kadaster, historische belastingadministraties, volkstellingen en wijkregisters. De Fryske Akademy ambieert deze gegevens over onze voorouders en hun bezit te digitaliseren en te lokaliseren. Het historisch geografisch informatiesysteem HISGIS zal uitgebreid worden met kadastrale perceelgegevens uit de periode 1879-1887. Daarnaast zal voor diverse Friese steden bewonersinformatie uit de periode 1750-1850 beschikbaar en ruimtelijk raadpleegbaar komen, zoals beroep, religie, burgerlijke status, leeftijd en vermogen.
Onderzoeksthema
Macht, bezit en ruimte in Friesland
Projectleider
prof.dr. Hans Mol
Medewerkers
Bram Boonstra
Theo Delfstra
ing. Johan Feikens
Sigrid Kingma MA
Jamal Kotati
drs. Peter van der Meer
drs. Mark Raat
John Reeders
Thomas Vermaut
Tjacco Voskuilen
Karin van der Woude
Al ruim tien jaar vervult de Fryske Akademy met HISGIS in Nederland een voortrekkersrol in het ruimtelijk weergeven van historische data. Voor geheel Friesland en diverse andere regio’s is de oudste kadastrale kaart van 1832 digitaal beschikbaar. Van ieder perceel kan men de eigenaar, zijn/haar beroep, de belastbare waarde en oppervlakte raadplegen. Met Friesland 1750-1900: personen en percelen vindt er een uitbreiding van deze gegevens plaats. Het project bestaat uit twee onderdelen: een uitbreiding met laatnegentiende-eeuwse kadastrale gegevens voor geheel Friesland en een uitbreiding met reeksen bewoners- en huisgegevens specifiek voor een aantal steden uit de periode 1750-1850.
Voor de presentatie van de historische gegevens zal de huidige basislaag van het oudste kadaster voor 1832 aangevuld worden met een extra serie kaartlagen. Onder meer de kadastrale mutatiekaarten van 1879-1887,de Leeuwarder wijkkaarten van 1843 en 1873 en Smedema’s kaart van Dokkum uit 1778. Door op deze kaarten op een perceel of huis te klikken komen daarvan de eigenaar- en bewonersgegevens beschikbaar voor de gebruiker. Die informatie is verkregen uit volkstellingen, kiesregisters, bevolkingsregisters en belastingaanslagen. Presentatie in HISGIS is niet alleen interessant voor genealogen: het biedt ook nieuwe onderzoeksperspectieven voor historici, sociologen, erfgoeddeskundigen, amateuronderzoekers, enzovoorts.
Het project is na een voorbereidingsperiode officieel aangevangen in oktober 2015. De eerste fase bestond uit een gedetailleerde verkenning van geschikt en relevant bronmateriaal. Centraal in het werk staat de vectorisatie van kaartmateriaal en overname van historische informatie. Omdat die informatie via het kadastrale perceelnummer in HISGIS wordt opgenomen is het noodzakelijk vroegmoderne belastingnummers en het negentiende-eeuwse huisnummer hieraan te verbinden. De ontwikkeling van series gekoppelde nummeringen vindt voor sommige steden plaats in samenwerking met lokale historici. Daarnaast werkt de Fryske Akademy samen met Tresoar en het Historisch Centrum Leeuwarden op het gebied van gegevensdeling. De resultaten worden gepubliceerd op de HisGIS-website.
Publicaties
Raat, M.A. (2016). Friesland en de landelijke invoering van huisnummers in 1806. Sleutels tot het verkrijgen, lokaliseren en integreren van historische bewonersinformatie. De Vrije Fries, 96, 39-60.