Spring naar hoofd-inhoud

Online Nederlands-Fries woordenboek

Taaldescriptie en standaardisering

Het online Nederlands-Fries woordenboek vervangt een inmiddels verouderd woordenboek uit 1985. Het bedient twee gebruikersgroepen: niet-Friestaligen en de tweetalige Friezen, waarvan de meesten geleerd hebben om Nederlands te schrijven, maar (nog) niet gewend zijn om Fries te schrijven. Het maatschappelijk belang is dat de Friessprekenden een hulpmiddel geboden wordt bij het schrijven van het Fries. Van wetenschappelijk belang is het omgaan met problemen die inherent zijn aan de (tweetalige) lexicografie van minderheidstalen. Als uitgangspunt dienen de Nederlandse data in het Algemeen Nederlands Woordenboek van het INL. Het nieuwe woordenboek sluit aan bij de door de provinciale overheid uitgesproken en geformuleerde intentie om het Fries te promoten en te beschermen.

 

Onderzoeksthema
Taaldescriptie en standaardisering

Projectleider
Prof. dr. Hans Van de Velde

Medewerkers
Ylse Fardou de Boer MA, drs. Pieter Duijff, Martijn Kingma MA, dr. Frits van der Kuip (2016-2021), drs. Hindrik Sijens, Janneke Spoelstra MA, dr. Willem Visser, dr. Liuwe Westra

Looptijd
01/01/2016-31/12/2022

Gefinancierd door
Fryske Akademy, Provinsje Fryslân

Samenwerkingsverband met
Instituut voor de Nederlandse Taal

 

Het Nederlands-Fries woordenboek uit 1985 is verouderd: er zal tegenwoordig meer gezocht worden naar een woord als 'spamfilter' dan naar een 'yndernetsfûke' (raamfuik).

Het nieuwe online Nederlands-Fries woordenboek is een productiewoordenboek dat de gebruikers in staat stelt om Friese teksten te produceren. Die gebruikers zijn uiteraard niet-Friestaligen, maar bovenal de tweetalige Friezen, waarvan de meesten geleerd hebben om Nederlands te schrijven, maar (nog) niet gewend zijn om Fries te schrijven. Uit financieel-praktische overwegingen is in eerste instantie niet gekozen voor een Fries-Nederlands woordenboek.

Dit project is om drieërlei reden relevant. Ten eerste is er een dringende maatschappelijke behoefte. Het laatste Nederlands-Friese woordenboek is van 1985 en is gezien de snel veranderende woordenschat hard aan modernisering toe. Bovendien geeft het te weinig synoniemen, voorbeelden, constructies, collocaties en uitdrukkingen. Hoe meer daarvan in het woordenboek worden opgenomen, des te preciezer de mogelijkheden en onmogelijkheden van het Fries in vergelijking met het Nederlands naar voren gebracht kunnen worden.

Daarnaast sluit het nieuwe woordenboek aan bij de door de provinciale overheid uitgesproken en geformuleerde intentie om het Fries te promoten en te beschermen en zal het in het realiseren hiervan een belangrijke rol spelen. Ten tweede is er een wetenschappelijk belang. In het tweetalige Fryslân, waar het Nederlands dominant is, is de positie van het Fries dermate zwak dat meer en meer Nederlandse woorden en constructies in het Fries worden opgenomen. Over dit onderwerp organiseerde de afdeling Lexicografie van de Fryske Akademy in de aanloop naar het project in april 2015 een internationale conferentie over de rol van lexicografie in de standaardisatie en zuivering van kleinere talen en minderheidstalen, toegespitst op het probleem van de keuze tussen ontlening en purisme. Verder heeft, ingegeven door de praktijk, het bedienen van verschillende gebruikersgroepen met één woordenboek zijn gevolgen voor de macro- en microstructuur van een woordenboek. Om een voorbeeld te geven: bij elk Nederlands woord staat naast het Friese equivalent middels een uitklapscherm informatie over de fonetische en grammaticale aspecten van het Friese woord, die normaliter juist door een Fries-Nederlands woordenboek geboden wordt.

Het project kent niet alleen een theoretisch-lexicologisch belang, maar wil, ten derde, ook een bijdrage leveren aan de praktijk van de elektronische lexicografie. Deze staat nog min of meer in de kinderschoenen en uitwisseling van kennis en ervaring komt de internationale lexicografie zeker ten goede. De Fryske Akademy is dan ook vertegenwoordigd in het Cost-netwerk ENeL (2013-2017). Doelstelling daarvan is het ontwikkelen van een wetenschappelijk woordenboekportaal voor alle Europese talen en het stroomlijnen van de moderne, elektronische lexicografie.

De eerste 30.000 woorden ondertussen klaar (maart 2022) en en zijn opgenomen in Frysker [link: https://frysker.nl/]

Publicaties

Duijff, P., van der Kuip, F. J., Sijens, H., & Visser, W. (2016). User Contributions in the Online Dutch-Frisian Dictionary.

van der Kuip, F. J., & Visser, W. (2018). Introduction to Special Issue: Lexicography of Smaller Languages: Between Foreignism and Purism. International Journal of Lexicography, 31(2), 127-131. https://doi.org/10.1093/ijl/ecy005

van der Kuip, F. J. (Guest ed.), & Visser, W. (Guest ed.) (2018). Special Issue: Lexicography of Smaller Languages: Between Foreignism and Purism. International Journal of Lexicography, 31(2), 127-248. https://doi.org/10.1093/ijl/ecy005

Duijff, P., & van der Kuip, F. J. (2018). Lexicography in a Minority Language: A Multifunctional Online Dutch-Frisian Dictionary. International Journal of Lexicography, 31(2), 196-213. https://doi.org/10.1093/ijl/ecy009

Sijens, H., Duijff, P., van der Kuip, F. J., Spoelstra, J., Van de Velde, H., & Visser, W. (2020, Apr 2). Koroanawurdlist. https://www.fryske-akademy.nl/koroanawurdlist/

Sijens, H., & Van de Velde, H. (2020). The Formation of Neologisms in a Lesser-used Language: The Case of Frisian. Dictionaries: journal of the Dictionary Society of North America, 41(1).

F. van der Kuip en H. Sijens (2014). The Online Dutch-Frisian Dictionary – Workflow. In: Workflow of Corpus-based Lexicography. Cost EneL WG3 meeting, Bolzano 19 July 2014.